Risico | Grooming
Digitaal kinderlokken: een volwassene benadert bewust online een minderjarige met het doel deze online of offline seksueel te misbruiken.
Digitaal kinderlokken: een volwassene benadert bewust online een minderjarige met het doel deze online of offline seksueel te misbruiken.
Slachtoffer Sheila (15)
“Bart (18) was onze handbaltrainer. Bart is heel aardig en superknap. Ik was 14 jaar toen hij steeds naar mij keek. Ik had dat zelf niet door, maar mijn vriendin zei dat. Vanaf toen voelde ik me steeds specialer worden. Ik had hem toegevoegd op Snap en toen begon hij me te dm’en. We hadden ook onze Snap Map met elkaar gedeeld, dan konden we altijd zien waar de ander zich bevond. Ook hadden we een streak samen, waardoor we iedere dag contact met elkaar moesten hebben, om die niet verloren te laten gaan. Ik keek altijd uit naar dat moment. Hij ging steeds liever doen en stuurde ook foto’s van zichzelf. Hij vond me heel mooi en lief. Ik mocht dat tegen niemand vertellen. Toen ging hij ook foto’s van mij vragen. Intieme foto’s. Ik heb die gestuurd. Later bleek dat hij dit bij meer meisjes deed. Toch denk ik nog steeds dat hij voor mij echt iets speciaals voelde. Ik ben nu 15. Mijn ouders hebben aangifte tegen Bart gedaan. Dat vind ik wel lastig. Ik was echt boos op ze en wilde niets meer met ze te maken hebben. Maar het gaat nu gelukkig wel steeds beter tussen papa, mama en mij. We krijgen hulp om het beter te laten gaan.
Mijn tips:
1. Als je je relatie geheim moet houden, dan klopt er iets niet.
2. Professionele hulp helpt echt als je er samen niet meer uitkomt.
Grooming kun je zien als digitaal kinderlokken. Een volwassene zoekt bewust contact met een minderjarig kind met het doel seksueel contact te hebben. Dat kan in de vorm zijn van seksueel getinte berichten, het uitwisselen van foto’s, het verrichten van seksuele handelingen via beeldscherm of fysieke seks. Dit hoeft niet altijd een onbekende te zijn.
Vanaf 7 jaar lopen kinderen risico om met een groomer in aanraking te komen. Ze zijn vooral online in game-omgevingen en kunnen op die leeftijd al aardig lezen en schrijven. En dus ook chatten. Het risico om slachtoffer te worden is het grootst in de leeftijd van 11 tot 17 jaar. Ze zoeken vaak naar acceptatie en bevestiging van leeftijdsgenoten en volwassenen waardoor ze vatbaarder kunnen zijn voor de aandacht en vleierij van groomers. Naarmate ze ouder worden zoeken ze naar onafhankelijkheid en zijn ze minder geneigd om verdachte contacten met hun ouders te bespreken.
Een groomer doet zich online vaak voor als een leeftijdsgenoot en legt op die manier makkelijk contact door vragen te stellen over de game die ze op dat moment spelen of het filmpje dat het kind op bijvoorbeeld TikTok heeft gezet. Als er een gesprek op gang komt, zal de groomer door het stellen van vragen meer te weten komen over de interesses van het kind en daar verder op doorgaan. Op die manier probeert de groomer een vriendschapsband op te bouwen en vertrouwen te creëren. Als het vertrouwen er eenmaal is, verplaatst het contact zich vaak naar Snapchat of WhatsApp. Er is dan regelmatig contact en de gesprekken worden steeds persoonlijker. Het kind deelt van alles over wat er thuis en op school speelt en voelt zich op z’n gemak en gesteund.
De groomer zal proberen het contact geheim te houden en vraagt het kind om het niet aan ouders of anderen te vertellen. Het gesprek wordt steeds meer op gevoelens gericht. De groomer zal seksuele toespelingen maken en manipuleert het kind om seksueel getinte foto’s of filmpjes van zichzelf te maken en te versturen. Eenmaal in bezit van deze beelden kan de groomer meer dwang uitoefenen en het kind zover krijgen dat deze instemt met een ontmoeting. Dit proces kan maanden duren. Maar er zijn ook groomers die minder geduldig te werk gaan. Zij maken in een vroeg stadium al gebruik van intimidatie en dreiging waardoor kinderen niet naar hun ouders durven.
Niet ieder contact met een groomer leidt tot een nare ervaring of misbruik. In veel gevallen eindigt het contact al in een vroeg stadium. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer het kind geen zin heeft in een gesprek, het chatten vooral storend vindt omdat het afleidt van de game of omdat het zich houdt aan de met ouders gemaakte afspraken over contact met anderen. Als een groomer wel succesvol is en het kind slachtoffer wordt van seksueel misbruik, dan kunnen de gevolgen ernstig en ingrijpend zijn, met zowel emotionele als psychische schade als gevolg.
Een kind kan ernstige gevolgen ondervinden, waaronder angst, depressie, en een laag zelfbeeld, wat kan leiden tot langdurige psychische problemen zoals PTSS. Het vertrouwen in anderen kan beschadigd raken, waardoor relaties aangaan moeilijk wordt. Sociale isolatie en problemen op school, zoals concentratieverlies en slechtere prestaties, zijn ook vaak voorkomende gevolgen. Daarnaast kan het kind fysieke klachten krijgen door stress, zoals hoofdpijn en slaapstoornissen, en kan in sommige gevallen zelfbeschadiging of suïcidale gedachten optreden. Gedragsproblemen zoals agressiviteit en risicovol gedrag, zoals middelenmisbruik, kunnen op den duur ook ontstaan.
Ja, het online benaderen van minderjarigen met het doel seks met hen te hebben is strafbaar. Dat geldt al voor de voorbereidende activiteiten (Art. 248e Sr). Het uiteindelijke misbruik hoeft niet te hebben plaatsgevonden. Als dat wel het geval is, zijn feiten als ontucht of verkrachting op zichzelf natuurlijk ook strafbaar. Ook het voeren van seksueel getinte gesprekken door een volwassene met iemand jonger dan 16 jaar is strafbaar.
Er zijn enkele belangrijke dingen die kinderen moeten weten over grooming. Dit kun je tegen je kind zeggen:
Met deze ene duidelijke regel kun je jonge kinderen (tot 12 jaar) beschermen tegen grooming. Wil iemand online vrienden worden? Krijgen ze vragen over waar ze wonen? Of wil iemand samen ergens anders online naartoe? Maak de afspraak dat ze in die situaties niet reageren, maar altijd eerst even aan je komen vragen of het goed is. Op die manier hoef je nog niet alles over grooming te vertellen en kan je kind onbezorgd ervaringen online opdoen. Dat draagt bij aan weerbaarheid.
Ook bekende volwassenen kunnen grensoverschrijdend gedrag naar kinderen vertonen. Denk hierbij aan het versturen van seksueel getinte berichten of beelden. Of kinderen erom vragen. Dat is strafbaar. Benadruk daarom naar je kind dat mensen die je goed kent en die heel aardig zijn, soms ook dingen kunnen zeggen waardoor je een ongemakkelijk gevoel krijgt. Bijvoorbeeld complimentjes over je billen of een vraag over verliefdheid. Zeg dat je kind dan altijd naar je toe kan komen als dat gebeurt, ook al zegt diegene dat je het geheim moet houden.
Iedereen kan zich online anders voordoen dat wie die in werkelijkheid is. Jonger of ouder. Aardiger of gemener. Soms hebben mensen andere bedoelingen dan vrienden met je worden. Wees daarom voorzichtig om iemand die je nog nooit in het echt hebt gezien zomaar te vertrouwen.
Zorg dat je privacy-instellingen zo ingesteld zijn dat je jezelf goed beschermd tegen pottenkijkers of mensen die misbruik van je willen maken. Zet bijvoorbeeld je accounts op privé zodat jij kunt bepalen wie mag zien wat je daar deelt. Dat betekent dat niet iedereen zomaar mee kan kijken. Ook kun je instellen dat onbekenden je niet zomaar kunnen benaderen.
Doe online niet wat je op straat of schoolplein ook niet zou doen. Als iemand die jij niet kent, jou vraagt vrienden te zijn en de hele tijd mee te kijken met wat je doet, heb je vast bedenkingen. Waarom zou je dat online wel toelaten? Misschien is het wel een aardig iemand, maar daarvoor is het nodig om elkaar eerst beter te leren kennen.
Dit is een belangrijk uitgangspunt om te bepalen of iemand het goed met je voor heeft. Leer kinderen en jongeren zichzelf in contacten met anderen de vraag te stellen: ‘Zou een goede vriend dit doen of van me vragen?’ Als het antwoord nee is, dan zit er iets niet goed. Het kan helpen in een situatie waarin iemand opeens minder aardig is of je vraagt iets te doen dat je niet wilt. Of je over probeert te halen je niet aan gemaakte afspraken met je ouders te houden. Het helpt ook om in te zien dat het raar is als iemand je zegt dat het contact geheim moet blijven.
Je kunt je kind niet in alle situaties beschermen of coachen. Je bent er immers niet bij. Maar in de opvoeding en relatie met je kind geef je al heel veel normen, waarden, inzichten en vaardigheden mee die nodig zijn, mocht je kind te maken krijgen met grooming.
Kinderen en jongeren hebben een veilige online-omgeving nodig waarin ze onbezorgd ervaringen kunnen opdoen. Je kunt daarvoor zorgen door het instellen van filters, ouderlijk toezicht, privacy-instellingen en alleen te kiezen voor games en platformen die geschikt zijn voor de leeftijd van je kind.
Jonge kinderen hebben begeleiding nodig bij het ontdekken van internet en het opdoen van ervaringen. Doe dat stap voor stap. Is er een leuke online-game, speel deze dan eerst ook eens samen. Je ziet zo wat je kind doet en wat er in de game allemaal mogelijk is. Is je kind toe aan TikTok of Snapchat? Maak dan samen een account aan. Leg uit wat wel en niet oké is en maak daarover afspraken. Daarna kun je gaandeweg wat meer loslaten en ben je op afstand dichtbij om te helpen en te adviseren waar nodig. Dat geeft je kind duidelijke kaders, ruimte en vertrouwen.
Om zichzelf te beschermen tegen onveilige situaties moeten kinderen weten wát risico’s zijn, hoe ze die kunnen herkennen en wat ze kunnen doen om zoveel mogelijk te voorkomen dat ze in de problemen komen. Een goeie vraag om ze aan het denken te zetten over privacy is: ‘Mag echt iedereen meekijken en meelezen met wat je online over jezelf deelt?’
Naast duidelijke afspraken is het nodig om mee te blijven kijken als je kind nog onervaren is en nog onvoldoende in staat is om in te schatten of iets een risico is. Het is een extra beschermlaag als ouders zichzelf actief op de hoogte blijven houden van de onlineactiviteiten en contacten van hun kind. Bij jonge kinderen kan dat via tools voor ouderlijk toezicht en door af en toe mee te kijken. Bij oudere kinderen voer je meer het gesprek over online-ervaringen.
Zelfvertrouwen helpt jongeren om de manipulatieve tactieken van groomers te doorzien en er weerstand aan te bieden, duidelijke grenzen te stellen tegen ongepaste verzoeken, en zonder angst hulp te zoeken bij vertrouwde volwassenen. Bovendien zijn zelfverzekerde jongeren minder afhankelijk van externe bevestiging, waardoor ze minder snel vallen voor de aandacht van een groomer.
Als het vanzelfsprekend is om thuis over online-situaties en ervaringen te praten, zullen kinderen dat ook doen in het geval zich iets voordoet waar ze helemaal vol van zijn, over twijfelen of zich niet lekker bij voelen. In het geval van grooming zijn alle drie opties denkbaar.
Het risico op contact met een groomer bestaat op alle apps en platforms, omdat iedereen zich online anders kan voordoen. Met valse profielen, profielfoto’s en avatars kunnen groomers gemakkelijk contact leggen via de chatmogelijkheden die bijna elke app of gameplatform biedt. Door weinig moderatie en gebrek aan ouderlijk toezicht is het voor groomers eenvoudig om ongezien minderjarigen te benaderen.
Als ouder zorg je thuis en op straat voor veiligheid. Je houdt je kind als het jong is goed in de gaten en als het zelfstandiger is, maak je afspraken en bewaakt die. Dat is online ook nodig. Wat je kunt doen:
Wil je kind graag een online game spelen of een account voor sociale media hebben, en past dit nog niet bij de leeftijd? Wees dan niet bang om nee te zeggen en laat je niet onder druk zetten door de reactie van je kind of het argument dat andere kinderen dat wel van hun ouders mogen. Leg uit waarom je het nog niet goed vindt.
Hoe ouder je kind is, des te belangrijker het is om te leren op eigen benen te staan. Vertrouw erop dat je je kind voldoende hebt meegegeven om goede keuzes voor zichzelf te maken. Laat je kind weten dat het altijd op je steun kan rekenen als een gemaakte keuze minder goed uitpakt. Het voelt misschien alsof je daarmee een afstand creëert, maar het zorgt er juist voor dat je in verbinding kunt blijven met je kind als deze slachtoffer wordt van grooming.
Bespreek grooming als fictieve situatie. Dit helpt je kind om voorbereid te zijn op een situatie en de keuzes die daarin zijn. Het helpt bovendien om kritisch te zijn op contacten die ze online opdoen. Vragen die je kunt stellen zijn:
Natuurlijk gaat jouw puber online in contact komen met allerlei onbekenden. Gelukkig zijn dat grotendeels leuke contacten met mensen die geen slechte intenties hebben. Dat kan ook hele mooie vriendschappen en liefdes opleveren. Maar hoe weet je of iemand echt is wie die zegt te zijn? Er zijn een paar dingen die je kunt doen:
Let op veranderingen in het gedrag van je kind, zoals geheimzinnigheid over online-activiteiten, nieuwe spullen die jij niet hebt gekocht, of extreme emoties na online-gesprekken.
Een puber die zich goed en gesteund voelt bij een online-contact en zelfs verliefd is, ziet geen risico van misbruik. Alle waarschuwingen die je uit zorg en wanhoop op jouw kind afvuurt om deze te behoeden voor dat misbruik, hebben een averechts effect. Ze zorgen ervoor dat jouw kind zich verder van jou afzondert. Het voelt dat er geen begrip en vertrouwen is en er ontstaan discussies. Dat helpt de groomer om de grip op jouw kind te verstevigen. Hij zal aansturen op het verder verslechteren van de relatie. Je kind zal zelf tot inzicht moeten komen dat er iets niet klopt.
Ook al gaan alle alarmbellen af en zegt alles in jou dat het contact nú moet stoppen, je slikt alle waarschuwingen in en zorgt dat je in verbinding blijft met je kind. Dat doe je door begripvol en steunend te zijn. Luister naar hun verhaal zonder meteen te oordelen of een mening te geven over wat je kind moet doen of laten. Sterker is de tactiek van meebewegen. Zeg bijvoorbeeld hoe fijn je het voor je kind vindt en graag kennis zou maken met de persoon waar hij of zij zo enthousiast over is. Stel voor om een volgende keer bij videobellen even gedag te zeggen. Of om eens te komen eten. Als de persoon daadwerkelijk slechte intenties heeft, zal deze alle contact afhouden en mogelijk ook een andere kant van zichzelf laten zien. Er zullen scheurtjes in het contact ontstaan waarin jij jouw kind kan bijstaan.
Maak je je zorgen? Vind je het lastig om het gesprek met je kind aan te gaan? Is jouw kind betrokken bij online grensoverschrijdend gedrag? Je hoeft er niet alleen voor te staan. Er zijn verschillende organisaties die je kunnen helpen.