Risico | Deep nudes
Seksueel getinte foto’s, plaatjes of filmpjes die gemaakt of gemanipuleerd zijn met kunstmatige intelligentie.
Seksueel getinte foto’s, plaatjes of filmpjes die gemaakt of gemanipuleerd zijn met kunstmatige intelligentie.
Geschorste scholiere Elma (13)
“Ik weet eigenlijk niet precies wat ik dacht, toen ik die foto van haar bewerkte. Julia heeft altijd alle aandacht, ze heeft lieve ouders met ook nog eens veel geld, ze is mooi en aardig. En sinds we in de brugklas zitten, blijkt dat ze ook nog eens bereslim is. En ze zet echt alles op Insta. Ik was er gewoon even klaar mee. Dus toen heb ik een foto, waar zij een beetje zwoel kijkt en blote schouders heeft, op een blootplaatje geplakt. En dat beeld kon ik weer verwerken in een filmpje. Ja, met geluid ook. Het was net echt. Ik heb het filmpje anoniem in een juice-account geplaatst: de hele school en ook andere scholen hebben het gezien. Julia is nu van school af. En ik ben geschorst. Het gaat niet zo goed met haar, geloof ik. Maar ja, met mij ook niet.”
Mijn tips:
1. Als je iemand kapot maakt, maak je eigenlijk jezelf stuk.
2. Richt je op jezelf en laat je niet gek maken door wat je op Instagram ziet.
AI-beelden zijn foto’s, plaatjes of filmpjes die gemaakt zijn met kunstmatige intelligentie. Via een app of een tool kun je bijvoorbeeld aangeven dat je foto’s wilt van croissantjes in de vorm van een dinosaurus of de Eiffeltoren. De AI-technologie begrijpt de vraag en maakt dan een beeld dat lijkt op wat je omschrijft. Het gebruikt daarvoor alle beelden en informatie die op internet beschikbaar zijn en creëert daarmee een heel nieuw beeld dat er realistisch uitziet. Je kunt ook vragen om bestaande foto’s te verwerken in het nieuw te maken beelden. Zo kun je iemand er anders uit laten zien en van alles laten zeggen of doen. Dit worden deepfakes genoemd. Het is steeds moeilijker om echt van nep te onderscheiden, doordat de technologie steeds beter wordt.
Er zit een schaduwkant aan deze ontwikkeling. De technologie kan misbruikt worden en zorgt voor nieuwe vormen van criminaliteit, misleiding, misbruik en intimidatie. Iemand kan slachtoffer worden van sextortion, uitbuiting, shaming en exposen, zonder dat diegene zelf een naaktfoto verzonden heeft. Een normale foto of video die online te vinden is, kan door AI zodanig bewerkt worden dat het lijkt alsof de persoon op de foto of in het filmpje naakt is of seksuele handelingen uitvoert. Dit worden deepnudes genoemd. Realistische beelden die dus totaal nep zijn.
Het bewerken van beelden is niet nieuw. Ook voor er AI-apps en tools waren, werden mensen slachtoffer doordat hun gezicht op een naakt lichaam of een pornografische afbeelding te zien was. Dit werd gedaan met fotobewerkingssoftware zoals Photoshop en vereiste de nodige kennis en tijd van de maker. Door de beschikbaarheid van AI-apps en tools kan iedereen nepbeelden maken en de verwachting is dan ook dat het misbruiken van de technologie om anderen te schaden zal toenemen.
Als er een deepnude van een jongere op school rondgaat, leidt dit bijna altijd tot harde oordelen en pestgedrag. Het groepsproces dat ontstaat is vergelijkbaar met dat van exposen en shaming. Het is vol van spot, roddels, haatreacties en buitensluiting. Als dit je overkomt voel je je onveilig en machteloos. Het voelt als een groot onrecht; alsof je onterecht beschuldigd in de gevangenis belandt. De gevolgen daarvan kunnen zijn: angst, isolatie, depressie en een laag zelfbeeld. Het kan schoolprestaties, het sociale leven en welzijn ernstig aantasten. Wat er met het slachtoffer gebeurt, raakt ook andere leerlingen. Zij zien dat je je nauwelijks kunt verweren tegen bewerkte beelden en de mening die anderen zich over jou vormen. Het laat hun zien hoe kwetsbaar de veiligheid op school is. Het idee dat ze zelf ook slachtoffer kunnen worden van zo’n explosief groepsproces kan ertoe leiden dat het pestgedrag toeneemt en de veiligheid in de groep afneemt.
Ja, het is strafbaar om naaktbeelden van anderen te delen als je weet dat het delen ervan nadelig is voor het slachtoffer (art. 139h Sr). Het is bovendien strafbaar om iemand te beledigen of zwart te maken (smaad/laster). Dat de beelden gemaakt zijn met AI maakt voor de wet geen verschil.
Er zijn een paar dingen die kinderen moeten weten over bewerkte beelden en deepnudes. Dit is wat je tegen je kind kunt zeggen:
Iedereen kan slachtoffer worden van deepnudes. Het is heel vervelend als iedereen denkt dat jij het bent en niet gelooft dat de beelden niet echt zijn. Als jou dat ooit gebeurt, vertel het me dan. Je hoeft je echt nergens voor te schamen. Ook niet als de beelden wel echt zouden zijn. Ik ben er voor je en we kunnen samen zoeken naar een oplossing. Vind je dat te spannend, weet dan dat er ook organisaties zijn die je kunnen helpen en waar je anoniem mee kunt chatten.
Zegt iemand naaktfoto’s van jou te hebben en deze online te zetten als je niet doet wat hij vraagt? Twijfel niet aan jezelf of dat echt kan zijn als jij zeker weet dat dit niet kan. Laat je niet onder druk zetten en ga er niet op in. Hoe naar het idee ook is dat er nepbeelden van jou zullen rondgaan. Wat je kunt zeggen is: “Nee, dat doe ik niet. Wat je doet is strafbaar en ik ga actie nemen.” Daarna verbreek je het contact en zoek je hulp.
Het kan heel grappig en onschuldig zijn om iemands foto te bewerken met een snapchatfilter of een AI-app, maar dat is het niet als die persoon daar last van ondervindt en daar bovendien ook geen toestemming voor heeft gegeven. Dus, als je zoiets wilt doen, dan vraag je eerst toestemming. Wil die persoon het niet, dan luister je daarnaar.
Het is strafbaar om foto’s van iemand te bewerken of met een AI-app deepnudes van iemand te maken. Slachtoffers kunnen aangifte doen en daders kunnen vervolgd worden en straf krijgen.
Iemand shamen met nepfoto’s of filmpjes terwijl je weet dat die persoon daar heel veel last van gaat hebben gaat echt veel te ver. Maar meedoen met het liken, doorsturen en het veroordelen van diegene ook. Bedenk dat jij daardoor net zo schuldig bent aan het ontstaan van een nare situatie die grote gevolgen kan hebben.
Stel dat er van jou een deepnude gemaakt is en rondgestuurd wordt, hoe zou je dan willen dat anderen met jou omgaan of over jou praten? Doe dat ook naar anderen die slachtoffer zijn. Vraag hoe het met ze gaat en vertel ze dat je het naar voor ze vindt. Verdedig hen als anderen harde oordelen hebben en wijs ze erop dat de beelden nep zijn.
Je kunt je kind niet in alle situaties beschermen of coachen. Je bent er immers niet bij. Maar in de opvoeding en relatie met je kind geef je al heel veel normen, waarden, inzichten en vaardigheden mee die nodig zijn mocht je kind te maken krijgen met bewerkte of gemanipuleerde beelden.
Als je kind kan begrijpen en voelen wat anderen doormaken, zal het zich minder snel schuldig maken aan het veroorzaken van pijn en schade aan anderen. Het zal meer respect hebben voor de gevoelens en grenzen van anderen en sneller voor hen opkomen.
Niet alles geloven wat je ziet en jezelf afvragen of meegaan in oordelen en gedrag van anderen wel echt past bij wie je wil zijn, zorgt ervoor dat je minder beïnvloedbaar bent voor negatieve groepsdynamiek. Niet zomaar geloven wat anderen zeggen zorgt ervoor dat je minder vatbaar bent voor manipulatie en bedreiging en minder snel in paniek raakt.
Bloot is gewoon, waarom zou je je daarvoor moeten schamen? Kinderen met deze mening zijn minder gevoelig voor nare opmerkingen en pestgedrag wanneer ze slachtoffer worden van exposen of shaming met naaktbeelden. Ze ervaren minder schaamte en angst en kunnen kalmer en zelfverzekerder reageren op de situatie. Ze zullen ook anderen minder snel veroordelen of belachelijk maken. Deze houding betekent overigens niet dat ze zich zomaar overal blootgeven of geen grenzen kennen; ze weten juist hierdoor hun grenzen goed te bewaken.
Een goede basis van zelfvertrouwen is belangrijk als er bewerkte beelden of deepnudes van jou rondgaan. Dat helpt om beter om te gaan met alle emoties en negatieve reacties van anderen. Het helpt bovendien om stevig te communiceren dat de beelden die rondgaan niet echt zijn en steun te zoeken bij anderen.
Je staat steviger als je weet dat vrienden en familie voor je zullen opkomen en er altijd zijn om je te steunen. Met die zekerheid durf je sneller hulp te vragen en kun je beter met emoties omgaan.
De schaamte, stress en angst is hoog bij slachtoffers als er naaktbeelden rondgaan. Dat de beelden niet echt zijn, maakt voor die emoties niets uit. Om jou in vertrouwen te durven nemen moeten ze het gevoel hebben dat ze op begrip en steun kunnen rekenen.
Als exposen, shaming of deepnudes thuis ter sprake komt, is het belangrijk het slachtoffer niet onbewust de schuld te geven (victimblaming). Vermijd bijvoorbeeld opmerkingen als: “Zet dan ook niet zoveel foto’s van jezelf online.” Dit kan je kind ontmoedigen om met je te praten als het zelf in problemen komt. Laat liever zien dat je weet hoe er online vervelende situaties kunnen ontstaan door grensoverschrijdend en strafbaar gedrag van anderen. Zo voelt je kind zich veilig om altijd met je te praten over problemen online.
Het is belangrijk om in de opvoeding te benadrukken dat het niet oké is om naaktfoto’s te verspreiden. Het maakt niet uit of ze nu echt of nep zijn, het richt evenveel schade aan vanwege het hele proces van shaming. Zowel voor het slachtoffer als voor de veiligheid in de groep of op school.
De uitspraak ‘Ik kan mijn ogen niet geloven’ is met de komst van AI-technologie meer waarheid dan ooit tevoren. Net als je kind, heb ook jij een kritische blik nodig. Wees je ervan bewust dat niet alles is wat het lijkt. Of het nu gaat om gewone beelden of naaktbeelden, de kans is groot dat ze niet echt zijn. Onderzoek dus eerst waar je precies naar kijkt en wat er aan de hand kan zijn voordat je conclusies trekt of actie onderneemt. Dit samen met je kind doen vergroot de weerbaarheid.
Soms ziet een beeld er té perfect uit om waar te kunnen zijn. Het lijkt dan een beetje geairbrusht. Maar dat is lang niet altijd het geval. Kijk dan kritischer of je onregelmatigheden opvallen waaraan je kunt afleiden dat het beeld misschien door AI is gemaakt. Kijk bijvoorbeeld naar:
Er zijn inmiddels al veel AI-apps en in vele toepassingen. Denk aan Siri, ChatGPT, Snap (van Snapchat) en Duolingo bijvoorbeeld. De aantrekkingskracht van nieuwe apps is enorm en de verleiding om deze uit te proberen is groot. Pubers zijn nieuwsgierig en onderzoekend. Dat geldt dus zeker ook voor apps waarmee je iemand kan uitkleden of dingen kan laten zeggen of doen door alleen een foto te uploaden. Praat dus over de gevolgen van wat je online doet en hoe dat anderen kan raken. Sta stil bij groepsdruk en hoe je daardoor soms dingen doet die niet oké zijn.
Midjourney is ook een bekende voor afbeeldingen en Google heeft sinds kort Gemini.
Bespreek deepnudes als fictieve situatie. Stel dat dit jou gebeurt, hoe zou je je voelen? Wat zou je kunnen doen en zeggen? Dit helpt je kind om voorbereid te zijn op een situatie en hoe daarmee om te gaan om zichzelf te verdedigen en te beschermen. Het vergroot zelfvertrouwen en weerbaarheid. Dat kinderen er al eens met je over gesproken hebben, maakt het makkelijker om naar je toe te komen als er echt iets aan de hand is.
Als je kind iets met je deelt, is het belangrijk om begripvol en steunend te zijn. Laat zien dat je er écht bent, wat er ook gebeurt. Luister goed naar zijn of haar (of diens) verhaal zonder meteen te oordelen of boos te worden. Toon begrip voor hun gevoelens en ervaringen. Door een open en ondersteunende houding te hebben, voelt je kind zich veilig. Ze moeten weten dat ze altijd bij je terechtkunnen, wat er ook gebeurd is.
Maak je je zorgen? Vind je het lastig om het gesprek met je kind aan te gaan? Is jouw kind betrokken bij online grensoverschrijdend gedrag? Je hoeft er niet alleen voor te staan. Er zijn verschillende organisaties die je kunnen helpen.