Risico | Intimidatie
Iemand ongemakkelijk, onveilig of bedreigd laten voelen door wat je zegt of doet.
Iemand ongemakkelijk, onveilig of bedreigd laten voelen door wat je zegt of doet.
Moeder Chantal (43)
“Mijn zoon (15) noemt zichzelf queer. Hij weet nog niet zeker of hij als hem of hen wil worden aangesproken, maar wel dat hij/hen op jongens valt. Dikke prima vinden wij als ouders. Wij zijn opgegroeid met het idee dat je mag zijn wie je bent. Ik dacht, heel naïef, dat wij ons als mens ontwikkelden naar meer begrip en acceptatie. Ik was dan ook totaal niet voorbereid op de intense haat en zelfs doodsverwensingen die mijn gevoelige zoon over zich heen kreeg. Mijn zoon wilde niet meer naar school en kreeg zware depressieve gedachten. Uiteindelijk hebben de school, de wijkagent en een hulpverlenende instantie dit gezamenlijk opgepakt. De school heeft een ouderavond en een voorlichting georganiseerd en mijn zoon en wij hebben hulp gekregen. Het gaat nu iets beter, maar mijn vertrouwen in de mensheid heeft echt een behoorlijke knauw gekregen. Ik hoop dat ouders hun kinderen online beter in de gaten houden en aanspreken op hun schadelijke gedrag.”
Mijn tips:
1. Check af en toe bij je kind of de sfeer online prettig is. Zit je kind in een fijne bubbel of levert het juist stress en onveiligheid op?
2. Vraag hulp en steun aan je omgeving.
Intimidatie is ongewenst gedrag dat iemand ongemakkelijk, onveilig of bang maakt. Het kan zowel fysiek als verbaal plaatsvinden en gebeurt ook op internet. Het is grensoverschrijdend.
Seksuele intimidatie is ongewenst gedrag van seksuele aard. Het gaat om seksueel getinte opmerkingen, ongepaste grappen en ongewenste aanrakingen waardoor een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende situatie ontstaat. Online kan iedere jongere hiermee te maken krijgen. Groepsdynamiek, pestgedrag en seksuele intimidatie zijn nauw met elkaar verweven. Dit gebeurt grotendeels buiten het zicht van volwassenen, in besloten groepen, binnen games, platformen zoals Reddit of op Telegram, Instagram, Snapchat, TikTok en WhatsApp. Enkele voorbeelden van seksuele intimidatie online:
Bangalijst: dit is een lijst met een top 10 van meisjes of jongens op basis van vermeend seksueel gedrag of aantrekkelijkheid. Er zit vaak een toelichting bij die beledigend en kwetsend is. Deze lijst wordt online gezet of via WhatsApp groepen verspreid.
Juice-account of roddelaccount: Een anoniem account dat geruchten, roddels en persoonlijke informatie over mensen deelt (exposen). Met de inhoud hoopt de maker veel volgers en aandacht te krijgen.
Meme-accounts: Een anoniem account dat bewerkte foto’s deelt. De combinatie van de bewerkte foto en de tekst vormen samen een herkenbare situatie. Het is als grap bedoeld en kan heel leuk zijn. Maar als de inhoud kwetsend is, iemand belachelijk maakt of in een vervelende situatie brengt, is het voor die persoon verre van grappig.
Cijfergooien: Er wordt zonder toestemming een foto van iemand online gezet met de oproep om die persoon op basis van hun uiterlijk te waarderen met een cijfer. Zowel lage als hoge cijfers zijn kwetsend voor diegene op de foto. De reacties bij de cijfers zijn dat vaak ook.
Shaming: Er wordt zonder toestemming een foto van iemand online gezet met daarbij beledigende, kwetsende teksten die bedoeld zijn om die persoon te bekritiseren of te vernederen. Bijvoorbeeld vanwege hun (vermeende) seksuele voorkeur, gedrag of kledingkeuze. Als het een naaktfoto betreft wordt dat ook wel shamesexting of exposen genoemd.
Haatcomments: Dreigende, beledigende, denigrerende, vernederende opmerkingen die als reactie onder online-berichten worden geplaatst of in een privébericht toegestuurd worden. Deze zijn vaak nog schadelijker voor jongeren dan het bericht zelf.
In het geval van sextortion of uitbuiting is intimidatie ook duidelijk aanwezig. Met een dreigende toon en houding proberen de afperser en de loverboy het slachtoffer zover te krijgen dat ze hun doel te bereiken.
De impact van online-intimidatie wordt vaak onderschat. Er wordt van uitgegaan dat het slechts woorden op een scherm zijn waar je je niet door hoeft te laten raken, omdat je je ervan kunt afschermen. Het tegendeel is echter waar. Je kunt er niet aan ontsnappen. Berichten kunnen je overal en altijd bereiken, zelfs in je eigen huis. Dat maakt dat je je nooit veilig voelt. De anonimiteit en het grote bereik die berichten kunnen hebben versterkt dit. Je weet niet wie je lastigvalt, wie je dwarszit of wie de berichten allemaal gezien hebben. Berichten verspreiden zich snel en zijn moeilijk te verwijderen. Bovendien blijven die kwetsende opmerkingen en afbeeldingen permanent online. De pijn en het verdriet kan daardoor steeds opnieuw worden herbeleefd. Dit kan leiden tot angst, depressie, een laag zelfbeeld en isolatie. Het kan schoolprestaties, sociaal leven en welzijn ernstig aantasten.
Ja. Seksuele intimidatie is strafbaar middels de Wet seksuele misdrijven. Die stelt bijvoorbeeld ook dat het versturen van seksueel getinte berichten naar minderjarigen (sexchatting) strafbaar is. Daarnaast is ook strafbaar om iemand te bedreigen (art. 285 Sr). Het verspreiden van persoonlijke informatie, roddels en beledigingen kan, afhankelijk van de inhoud, ook strafbaar zijn (smaad, laster of schending van de privacy).
Er zijn een paar dingen die kinderen moeten weten over online intimidatie. Dit is wat je tegen je kind kunt zeggen:
Ook al lijkt het wel normaal omdat het zo vaak gebeurt, dat is het zeker niet. Het is grensoverschrijdend en in veel gevallen ook strafbaar. Mensen die dit overkomt zijn vaak verdrietig, bang en in paniek. Ze proberen het in hun eentje op te lossen, maar ze hoeven er niet alleen voor te staan. Overkomt dit jou ooit, vertel het me dan. Ik ben er voor je en we kunnen samen zoeken naar een oplossing. Vind je dat te spannend, weet dan dat er ook organisaties zijn die je kunnen helpen en waar je anoniem mee kunt chatten.
Iedereen kan slachtoffer worden van online-intimidatie. Hoe voorzichtig je ook bent met het delen van online-informatie en foto’s. Ook zonder jouw foto en met roddels kun je bijvoorbeeld op een juice-account terechtkomen of haatreacties over je heen krijgen. Maar al worden wel jouw foto’s gebruikt, bedenk goed: de schuld ligt niet bij jou, maar bij diegenen die jou dit aandoen.
Probeert iemand je iets te laten doen wat je niet wilt? Laat je dan nooit onder druk zetten en ga niet in de eisen en bedreigingen. Hoe bang je ook bent. Het blijft namelijk niet bij één keer. De ander krijgt daardoor meer macht om verder te gaan. Wat je kunt zeggen is: “Nee, dat doe ik niet. Wat je doet is strafbaar en ik ga actie nemen.” Daarna verbreek je het contact en zoek je hulp.
Soms zeg je uit emotie iets wat je eigenlijk niet meent. Soms oordeel je zonder het hele verhaal te kennen. Soms laat je je meeslepen door wat anderen zeggen en doen. En soms vind je gewoon dat je mag zeggen wat je wilt. Dat is natuurlijk zo, maar is het oké als dat ten koste gaat iemand anders? Woorden hebben impact. Altijd. Ze kunnen kwetsen en kleineren, maar ze kunnen ook steunen en inspireren. Zorg dat jouw woorden passen bij wie jij wilt zijn.
Iemand shamen terwijl je weet dat die persoon daar heel veel last van gaat hebben, is grensoverschrijdend. Maar meedoen met het liken van foto’s en het veroordelen van diegene is dat zeker ook. Bedenk dat jij daardoor net zo schuldig bent aan het ontstaan van een nare situatie die grote gevolgen kan hebben.
Hoe zou je willen dat anderen met jou omgaan of over jou praten? Doe dat ook naar anderen. Is iemand slachtoffer? Laat ze weten dat je het naar voor ze vindt. Vraag hoe het met ze gaat. Verdedig ze als anderen onterechte harde oordelen hebben en het nog erger maken.
Je kunt je kind niet in alle situaties beschermen of coachen. Je bent er immers niet bij. Maar in de opvoeding en relatie met je kind geef je al heel veel normen, waarden, inzichten en vaardigheden mee die nodig zijn, mocht je kind te maken krijgen met online-intimidatie.
Een positief zelfbeeld helpt om beter om te gaan met alle emoties en negatieve reacties van anderen. Het helpt bovendien om duidelijk grenzen aan te geven en nee te zeggen wanneer iemand iets vraagt wat je niet wilt. En om steun te zoeken bij anderen.
Veerkracht is het vermogen om jezelf na een nare ervaring te herpakken. Het ontstaat door te leren omgaan met emoties en te ervaren dat je er invloed op kunt hebben. Veerkrachtige slachtoffers van online intimidatie zullen minder snel bij de pakken neerzitten en zonder schade hun leven weer kunnen oppakken.
Als je kind kan begrijpen en voelen wat anderen doormaken, zal het zich minder snel schuldig maken aan het veroorzaken van pijn en schade aan anderen. Het zal meer respect hebben voor de gevoelens en grenzen van anderen.
De schaamte, stress en angst zijn in een situatie van online-intimidatie hoog. Dat geldt zeker voor slachtoffers, maar kan net zo goed het geval zijn voor daders. Om je in vertrouwen te durven nemen, moeten ze het gevoel hebben dat ze altijd bij je terechtkunnen, zonder angst voor een oordeel of straf.
Woorden hebben de kracht om diep te raken, vooral bij kinderen en tieners die nog volop in ontwikkeling zijn. Wat voor jou onschuldig lijkt, kan voor hen heel pijnlijk zijn en onveilig voelen.
Het kan voelen alsof de grond onder hun voeten verdwijnt wanneer ze door leeftijdsgenoten afgewezen en buitengesloten worden. Dat gaat niet weg met het advies om je daar niets van aan te trekken of voorlopig even niet op Instagram te kijken. Het kan zelfs een blijvende invloed hebben op hoe een kind zichzelf en de wereld om zich heen ziet. Bagatelliseer de situatie dus niet, maar steun en troost. Je kind heeft jou nodig.
Realiseer je dat school een plek zal zijn waar je kind zich onveilig zal voelen. Zoek naar een omgeving of creëer momenten waarin je kind kan ontspannen en zichzelf kan zijn. Iets waarin zorgen afgewisseld kunnen worden met veiligheid en plezier. Sport bijvoorbeeld. Of een hobbyclub, vrijwilligerswerk, bijbaantje of scouting. Je kunt ook denken aan de wijkcentra die allerlei activiteiten organiseren, zoals theater, dans, gamen, schrijven, et cetera.
Als je kind te maken krijgt met online-intimidatie en negatieve groepsdynamiek, dan is het belangrijk om steun te bieden en te voorkomen dat zijn of haar zelfbeeld en zelfvertrouwen beschadigd raakt. Maak tijd vrij om af te leiden van nare gedachten. Een spelletje spelen, samen koken, een film kijken. Het maakt niet uit wat, gewoon iets wat je kind leuk vindt om te doen. Probeer daarnaast negatieve gedachten minder groot te maken. Wat je kunt zeggen:
Wat houdt respectvol zijn eigenlijk in? Wanneer is iets niet respectvol? Wat kunnen daar de gevolgen van zijn? Door het gesprek met je kind hierover te voeren leren ze voor zichzelf een grens bepalen waarin vriendelijkheid de norm is. Het bepaalt hoe ze zelf behandeld willen worden en vormt het uitgangspunt voor hoe ze zich naar anderen opstellen. Ze zullen daardoor sneller voor zichzelf en anderen opkomen en zich minder snel schuldig maken aan seksuele intimidatie.
Elk kind, hoe goed opgevoed ook, kan zich online laten meeslepen door anonimiteit en groepsdruk. Ze kunnen snel een hartje geven, een foto doorsturen, of een reactie plaatsen zonder erbij stil te staan. Wat soms als grapje bedoeld is, kan anderen kwetsen en schaden. Vaak realiseren ze zich niet dat ze zich schuldig maken aan seksuele intimidatie. Praat daarom met je kind over de gevolgen van hun gedrag online en hoe het anderen kan raken. Moedig hen aan om vriendelijk en respectvol te zijn en om na te denken over hoe zij zich zouden voelen in dezelfde situatie.
Bespreek fictieve situaties als bedreiging, shaming, cijfergooien en online roddelen. Stel dat dit jou gebeurt, hoe zou je je voelen? Wat zou je doen? Zou je het aan iemand durven te vertellen en hulp durven vragen? Weet je waar je terechtkan? Dit helpt je kind om voorbereid te zijn op een situatie en de keuzes die daarin zijn. Hierover nadenken vergroot zelfvertrouwen en weerbaarheid. Dat ze al eens met je erover gesproken hebben, maakt het makkelijker om naar je toe te komen als er echt iets aan de hand is.
Als je kind iets deelt, is het belangrijk om begripvol te reageren. Luister aandachtig zonder meteen te oordelen of boos te worden, en probeer zijn of haar gevoelens te begrijpen. Laat merken dat je er altijd voor hem of haar bent, ongeacht de situatie. Door een open en ondersteunende houding te hebben, voelt je kind zich veilig en weet dat het altijd bij je terechtkan, wat er ook gebeurt.
Probeer te begrijpen wat er is gebeurd en waarom je kind dit deed. Misschien probeert je kind zichzelf te beschermen binnen de groep. Pesten komt vaak voort uit onzekerheid en is een manier om aandacht te krijgen of zelf niet gepest te worden. Maak duidelijk dat dit nooit ten koste van anderen mag gaan en bespreek hoe je kind verantwoordelijkheid kan nemen. Zorg dat je kind persoonlijk excuses aanbiedt. Help je kind zich te handhaven in de groep en bespreek het groepsproces met de mentor.
Maak je je zorgen? Vind je het lastig om het gesprek met je kind aan te gaan? Is jouw kind betrokken bij online grensoverschrijdend gedrag? Je hoeft er niet alleen voor te staan. Er zijn verschillende organisaties die je kunnen helpen.