Risico | Exposen
Iemand met opzet vernederen door beelden, persoonsgegevens en roddels online te zetten zodat iedereen dat kan zien.
Iemand met opzet vernederen door beelden, persoonsgegevens en roddels online te zetten zodat iedereen dat kan zien.
Vader Tom (38)
“Vorig jaar hoorde ik mijn zoon (13) en zijn vrienden lachen en geinen over iets wat ze op hun telefoon zagen. Dus ik vroeg wat het was dat hen zo vrolijk maakte. Toen zei een van zijn vrienden dat Stacey (13) van hier verderop uit de straat ‘viral’ ging. Ik vroeg wat dat betekende en toen liet hij de foto van haar aan mij zien. Blijkbaar stond die op ‘Telegram’. Het was een naaktfoto die ik helemaal niet had willen zien. Wat moet ik als volwassen man met een naaktfoto van een kind uit de straat op mijn netvlies?! Het voelde smerig en ik ben ontzettend uit mijn slof geschoten tegen hun alle drie. Hoe ze het in hoofd haalden om hier om te lachen en dit door te sturen. En wat ze in vredesnaam dachten wat dit voor haar betekende. Mijn zoon heeft huisarrest gekregen. Ik heb de ouders van zijn vrienden ingelicht. En mijn vrouw is ’s avonds naar de ouders van Stacey gegaan, om te vertellen wat er aan de hand was. Mijn zoon heeft inmiddels zijn excuses aan Stacey aangeboden. Zijn vrienden ook. Met Stacey gaat het goed. Zij en haar ouders hebben ons laatst bedankt voor toen. Ik vond het niet meer dan normaal. Opvoeden doe je toch samen?”
Mijn tips:
1. Wees niet naïef, jouw kind kan een dader zijn. Ook daarin moet je opvoeden.
2. Neem je verantwoordelijkheid als ouder, ook naar andere kinderen.
Exposen is een vorm van online seksueel grensoverschrijdend gedrag waarbij foto’s of video’s van iemand zonder zijn of haar toestemming openbaar worden gemaakt. Ze worden dan bijvoorbeeld rondgestuurd via Whatsapp of gedeeld op Instagram of Telegram. De beelden worden voorzien van kwetsende teksten en persoonlijke informatie waardoor het slachtoffer herkenbaar is. Het doel is om het slachtoffer te vernederen, te intimideren of te beschadigen. Er bestaan op sociale media veel anonieme accounts en chatgroepen die speciaal voor dat doel gemaakt zijn.
De foto’s die gebruikt worden om iemand te exposen zijn vaak seksueel getinte beelden die in vertrouwen voor een ander zijn gemaakt (sexting). Dit kan soms gebeuren doordat je telefoon of cloud gehackt wordt. Maar vaker is het geval dat de ontvanger besluit om de beelden niet voor zichzelf te houden. Bijvoorbeeld uit boosheid wanneer de relatie uitgaat. Of wanneer het delen van de beelden een manier kan zijn om ergens bij te horen of status te verkrijgen. Exposen is in dat geval een extreme vorm van pesten.
Het kan ook zijn dat de ontvanger vooraf al andere intenties had met sexting en de beelden verkregen heeft door middel van manipulatie of dwang. Het geeft een gevoel van macht om intieme beelden te hebben door te dreigen iemand te exposen. Op die manier kun je controle uitoefenen op de relatie of iemand dwingen tot het betalen van geld of het maken van meer beelden (sextortion).
Soms worden ook gewone foto’s gebruikt om iemand te exposen. Het vernederen zit vooral in de kwetsende teksten en oordelen over iemand ten overstaan van de vele volgers van het account. Bijvoorbeeld omdat je je niet gedraagt of kleedt volgens de norm van diegene die exposet.
Slachtoffers van het exposen komen in een achtbaan van emoties terecht. Schaamte, schuldgevoel en stress loopt allemaal door elkaar. Ze krijgen online en offline te maken met keiharde oordelen. Zowel van bekenden als onbekenden. Ze voelen zich onveilig. Helemaal als persoonlijke gegevens zoals naam, adres, school bekend zijn gemaakt.
Dit kan op korte en lange termijn grote gevolgen hebben:
Ja. Het is strafbaar om naaktbeelden van anderen te delen als je weet dat het delen ervan nadelig is voor het slachtoffer (art. 139h Sr). Het is bovendien strafbaar om iemand te beledigen of zwart te maken (smaad/laster).
Er zijn een paar dingen die kinderen moeten weten over exposing. Dit is wat je tegen je kind kunt zeggen:
Als jouw naaktfoto ooit door iemand verspreid wordt, bedenk dan: dit is niet jouw schuld. Iemand heeft misbruik gemaakt van het vertrouwen dat jij in die persoon had.
Hoe erg je je ook schaamt en hoe moeilijk je het ook vindt om erover te praten, vertel iemand wat jou is overkomen. Je beste vriend of vriendin bijvoorbeeld. Dan ben je in ieder geval met z’n tweeën, om hulp te vragen. Je hoeft er niet alleen voor te staan. Er zijn ook organisaties die je kunnen helpen en waarmee je anoniem kunt chatten.
Het is strafbaar om iemand te exposen. Slachtoffers kunnen aangifte doen en daders kunnen vervolgd worden en straf krijgen.
Iemand exposen terwijl je weet dat die persoon daar heel veel last van gaat hebben is grensoverschrijdend. Maar meedoen met het liken van foto’s en het veroordelen van diegene die geëxposed wordt, gaat ook echt veel te ver. Bedenk dat jij daardoor net zo schuldig bent aan het ontstaan van een nare situatie die grote gevolgen kan hebben.
Hoe zou je willen dat anderen met jou omgaan of over jou praten als je slachtoffer bent van exposen? Doe dat ook naar anderen die slachtoffer zijn. Laat ze weten dat je het naar voor ze vindt. Vraag hoe het met ze gaat. Verdedig ze als anderen onterechte harde oordelen hebben.
Je kunt je kind niet in alle situaties beschermen of coachen. Je bent er immers niet bij. Maar in de opvoeding en relatie met je kind geef je al heel veel normen, waarden, inzichten en vaardigheden mee die nodig zijn, mocht je kind te maken krijgen met exposing.
Als je kind kan begrijpen en voelen wat anderen doormaken, zal het zich minder snel schuldig maken aan het veroorzaken van pijn en schade aan anderen. Het zal meer respect hebben voor de gevoelens en grenzen van anderen.
Veerkracht is het vermogen om jezelf na een nare ervaring te herpakken. Het ontstaat door te leren omgaan met emoties en te ervaren dat je er invloed op kunt hebben. Veerkrachtige slachtoffers van exposen zijn minder ontvankelijk voor depressie en angst. Ze zullen minder snel bij de pakken neerzitten en zonder schade hun leven weer kunnen oppakken.
Een goede basis van zelfvertrouwen is belangrijk voor slachtoffers van exposen. Het hangt nauw samen met veerkracht. Het helpt om beter om te gaan met alle emoties en negatieve reacties van anderen. Het helpt bovendien om steun te zoeken bij anderen en het terugvinden van eigenwaarde en vertrouwen in anderen dat na exposen beschadigd kan raken.
De schaamte, stress en angst zijn in een situatie van exposen hoog. Dat geldt zeker voor slachtoffers, maar kan net zo goed het geval zijn voor daders. Om jou in vertrouwen te durven nemen moeten ze het gevoel hebben dat ze altijd vragen kunnen stellen en zorgen kunnen uiten, zonder angst voor een oordeel of straf.
Als exposen thuis ter sprake komt, is het belangrijk om ervoor te zorgen dat je niet onbewust het slachtoffer de schuld geeft van wat er gebeurd is (victimblaming). Bijvoorbeeld door te zeggen: “Waarom heeft ze die foto dan ook gestuurd? Ze zou toch moeten weten wat de risico’s zijn?” Dit werpt een hoge drempel op voor je kind om met je te praten als het ooit in de problemen komt. Laat liever merken dat je heel goed snapt hoe grenzen online onder druk kunnen komen te staan en hoe je in vervelende situaties terecht kunt komen. Daarmee zorg je dat je kind voelt dat het altijd met jou kan praten als er online iets vervelends is gebeurd.
Er zit een oordeel in en dat neemt jouw kind over. Dit heeft invloed op twee manieren:
Het is belangrijk om duidelijk uit te spreken dat niet sexting grensoverschrijdend is, maar exposen. Niet diegene die een foto in vertrouwen maakte en stuurde, maar diegene die dat vertrouwen misbruikt en bewust de foto deelt, wetende dat de ander daarmee in een nare situatie terechtkomt.
Bespreek exposen als fictieve situatie. Stel dat dit gebeurt, hoe je je voelen? Wat zou je doen? Zou je het aan iemand durven te vertellen en hulp durven vragen? Weet je waar je terechtkan? Dit helpt je kind om voorbereid te zijn op een situatie en de keuzes die daarin zijn. Hierover nadenken vergroot zelfvertrouwen en weerbaarheid. Dat ze al eens met je erover gesproken hebben, maakt het makkelijker om naar je toe te komen als er echt iets aan de hand is.
Online zijn grenzen niet heel duidelijk en het is eigen aan pubers om grenzen op te rekken. Er is een kans dat jouw kind ook grenzen kan overgaan. Onbewust of bewust. Daar heb je geen zicht op. Praat dus over de gevolgen van wat je online doet en hoe dat anderen kan raken. Sta stil bij groepsdruk en hoe je daardoor soms dingen doet die niet oké zijn.
Als je kind iets met je deelt, is het belangrijk om begripvol en steunend te zijn. Laat zien dat je er écht bent, wat er ook gebeurt. Luister goed naar hun verhaal zonder meteen te oordelen of boos te worden. Toon begrip voor hun gevoelens en ervaringen. Door een open en ondersteunende houding te hebben, voelt je kind zich veilig. Ze moeten weten dat ze altijd bij je terecht kunnen, wat er ook gebeurd is.
Maak je je zorgen? Vind je het lastig om het gesprek met je kind aan te gaan? Is jouw kind betrokken bij online grensoverschrijdend gedrag? Je hoeft er niet alleen voor te staan. Er zijn verschillende organisaties die je kunnen helpen.